Tężec – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Tężec – czym jest i jakie są przyczyny tężca

Tężec to groźna choroba zakaźna, która może prowadzić do ciężkich powikłań, a nawet śmierci. Wywołujące ją bakterie Clostridium tetani, które bytują w glebie i mogą dostać się do organizmu przez nawet niewielkie zranienia. Choć dzięki szczepieniom tężec występuje coraz rzadziej, wciąż stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego, zwłaszcza w przypadku zaniedbanych ran. Do zakażenia najczęściej dochodzi poprzez zanieczyszczenie rany tymi bakteriami, zwłaszcza w warunkach beztlenowych, sprzyjających ich namnażaniu. Szczególnie narażone są głębokie, zanieczyszczone rany, takie jak ukłucia, oparzenia czy rany miażdżone. Bakterie wytwarzają toksynę tetanospazminę. To ona wpływa negatywnie na układ nerwowy, prowadząc do charakterystycznych objawów tężca.

Objawy tężca

Pierwsze objawy tężca pojawiają się zwykle po 3–21 dniach od zakażenia. Początkowo mogą wystąpić niespecyficzne symptomy, takie jak na przykład bóle głowy, ogólne osłabienie, niepokój, czy też wzmożona potliwość.

W miarę postępu choroby pojawiają się bardziej charakterystyczne objawy tężca u człowieka. Wśród nich wyróżnia się:

szczękościsk – trudności w otwieraniu ust z powodu skurczu mięśni żwaczy,

„uśmiech sardoniczny” – mimowolny grymas twarzy spowodowany skurczem mięśni mimicznych,

sztywność karku i mięśni pleców – prowadząca do bolesnych skurczów,

opistotonus – łukowate wygięcie ciała z powodu skurczu mięśni grzbietu,

trudności w połykaniu – wynikające ze skurczu mięśni gardła.

W ciężkich przypadkach mogą wystąpić skurcze mięśni oddechowych, które mogą prowadzić do problemów z oddychaniem, a nawet zagrożenia życia.

Leczenie tężca

Leczenie tężca wymaga natychmiastowej interwencji medycznej i jest prowadzone w warunkach szpitalnych, często na oddziałach intensywnej terapii. Główne elementy terapii obejmują kilka etapów. Są to między innymi:

podanie antytoksyny tężcowej – neutralizującej krążącą w organizmie toksynę,

antybiotykoterapia – mająca na celu eliminację bakterii Clostridium tetani z organizmu,

leczenie objawowe – w tym podawanie leków rozluźniających mięśnie oraz sedatywnych w celu kontrolowania skurczów i drgawek,

zabezpieczenie dróg oddechowych – w przypadku problemów z oddychaniem może być konieczna intubacja i mechaniczna wentylacja.

Ważnym elementem jest również chirurgiczne opatrzenie rany, polegające na jej oczyszczeniu i usunięciu martwych tkanek. Takie działania pomagają w minimalizowaniu warunków, które mogłyby sprzyjać namnażaniu się bakterii. Leczenie tężca może trwać od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, w zależności od ciężkości przebiegu choroby. Pełne wyleczenie tężca może zająć wiele tygodni, a powrót do pełnej sprawności, nawet kilka miesięcy, szczególnie jeśli doszło do poważnych powikłań neurologicznych lub mięśniowych.

Jak zapobiegać powstawaniu tężca – profilaktyka

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania tężcowi są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienia przeciw tężcowi są częścią obowiązkowego kalendarza szczepień i rozpoczynają się w wieku niemowlęcym. Dla utrzymania odporności zaleca się podawanie dawek przypominających co 10 lat. W przypadku zranienia, zwłaszcza zanieczyszczonego, u osób niezaszczepionych lub z niepełnym schematem szczepień, konieczne może być podanie dawki przypominającej szczepionki lub antytoksyny tężcowej.

Tężec to groźna choroba, której można skutecznie zapobiegać poprzez regularne szczepienia i odpowiednią higienę ran. W przypadku wystąpienia pierwszych objawów tężca, niezbędna jest szybka interwencja medyczna, dzięki której będzie można zminimalizować ryzyko powikłań i zapewnić skuteczne leczenie tej ciężkiej choroby.