Celiakia: Jak żyć bez glutenu i unikać kontaminacji krzyżowej?

Czym jest celiakia?

Nietolerancja glutenu, znana również choroba trzewna lub celiakia, to przewlekłe schorzenie autoimmunologiczne o podłożu genetycznym. W tym przypadku mieszanina białek występująca w ziarnach pszenicy, życie i jęczmieniu uszkadza jelito cienkie. Na celiakię znacznie częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Może dotyczyć osób w każdym wieku, ale zazwyczaj ujawnia się w dzieciństwie i między 30 a 50 rokiem życia. W grupie ryzyka znajdują się pacjenci z cukrzycą typu 1, zespołem Downa lub zespołem Turnera.

Celiakia – objawy u dorosłych i dzieci

Do najczęstszych objawów celiakii u dzieci zalicza się brak apetytu, nawracające afty i wysypkę. Niektóre maluchy są nadpobudliwe i mają problemy z koncentracją, podczas gdy inne zachowują się apatycznie. Choroba zwiększa też ryzyko wystąpienia depresji i stanów lękowych. Jakie są objawy celiakii u dorosłych? U chorych zazwyczaj występują drgawki, uczucie ciągłego zmęczenia, afty, suchość jamy ustnej, bóle głowy i stany lękowe.

Diagnostyka celiakii – od czego zacząć?

Jeśli zaobserwowaliśmy u siebie lub dziecka objawy celiakii, powinniśmy się umówić do gastroenterologa. Diagnostyka polega na wykonaniu biopsji jelita, podczas której pobiera się przynajmniej 5 wycinków z różnych części jelita cienkiego. Przeprowadza się ją endoskopowo podczas gastroskopii. U dzieci zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Badanie pozwala ocenić stopień zaniku kosmków jelitowych w tzw. skali Marshalla.

Należy zaznaczyć, że wspomniane zjawisko jest charakterystyczne nie tylko dla celiakii, lecz także dla przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO), amyloidozy, lambliozy. Aby postawić diagnozę, specjalista zleci również wykonanie następujących badań:

przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA,

całkowity poziom przeciwciał IgA (w przypadku stwierdzenia niedoboru należy oznaczyć przeciwciała przeciwko:

transglutaminazie tkankowej w klasie IgG,
deaminowanym peptydom gliadyny w klasie IgG.

Leczenie celiakii – jak wygląda?

Leczenie celiakii polega na przestrzeganiu ścisłej diety. Wyeliminowanie produktów glutenowych łagodzi dolegliwości, a także zmniejsza ryzyko nawrotu choroby. To oznacza, że powinniśmy zrezygnować z produktów pochodzących z pszenicy, niecertyfikowanego owsa, żyta i jęczmienia. Za naturalnie bezglutenowe uznaje się kukurydzę, grykę, proso, amarantus. Można również do nich zaliczyć orzechy, nabiał, mięso, jaja, owoce, warzywa i nasiona roślin strączkowych.

Dietę przy celiakii należy stosować do końca, nawet jeśli od dłuższego czasu nie odczuwamy żadnych objawów. Bezpośrednio po postawieniu diagnozy pacjent powinien spożywać wyłącznie produkty lekkostrawne. Wielu specjalistów zaleca dietę bezmleczną, a przynajmniej bezlaktozową. Po ustąpieniu objawów można spożywać makaron i potrawy mączne, pod warunkiem, że nie zawierają glutenu.

Zanieczyszczenie krzyżowe – jak mu zapobiegać?

Po zjedzeniu produktów zanieczyszczonych glutenem chorzy skarżą się na nawrót objawów, a wyniki badań potwierdzają podwyższony poziom przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej. Do kontaminacji krzyżowej dochodzi wówczas, gdy wspomniane białko roślinne przedostanie się do żywności, w której zazwyczaj nie występuje. Może mieć ono miejsce we młynie, kaszarni, magazynie, czy sklepie. Zanieczyszczenie krzyżowe nierzadko występuje w domowej kuchni, piekarni, ciastkarni, pierogarni, kawiarni i pizzerii.

Aby zmniejszyć ryzyko, warto robić zakupy w sklepach z żywnością bezglutenową. Dzięki temu zyskujemy pewność, że nie znajdziemy w nich wspomnianej mieszaniny białek. Zadbajmy też o odpowiednie warunki przechowywania. Produkty trzymajmy w osobnej części lodówki lub kuchni. W miarę możliwości wkładajmy je do pojemników oznaczonych etykietami. Jeśli w tym czasie przygotowujemy potrawy z glutenem i bez, używajmy oddzielnych naczyń.