Zapalenie opon mózgowych – badania i objawy

Jakie są najczęstsze objawy zapalenia opon mózgowych?

Dolegliwości różnią się w zależności od przyczyny i wieku pacjenta. Do typowych symptomów zaliczamy wysoką gorączkę (często pojawia się nagle), silny ból głowy (nieustępujący po środkach przeciwbólowych), nudności, wymioty, zmęczenie i osłabienie. Objawy mózgowe wynikają z podrażnienia struktur mózgu, podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego i ewentualnego uszkodzenia tkanki nerwowej. Jednym z nich jest ból głowy, który nasila się w pozycji leżącej. Wielu pacjentów doświadcza też zaburzeń świadomości, światłowstrętu i problemy z widzeniem. Nierzadko pojawiają się również drgawki.

Wśród najczęściej występujących objawów oponowych wymienia się sztywność karku. Pacjent nie jest w stanie przygiąć brody do mostka, co wynika ze wzmożonego napięcia mięśniowego. Ponadto obserwuje się objaw Kerniga i Brudzińskiego, spowodowane podrażnieniem opon mózgowych. O pierwszym z nich mówimy wtedy, gdy podczas zginania kończyny dolnej w stawie biodrowym i kolanowym pojawia się opór. Dodatkowo próba wyprostowania nogi w stawie kolanowym powoduje ból. Z kolei objaw karkowy (górny) Brudzińskiego polega na tym, że podczas biernego przyginania głowy pacjenta do klatki piersiowej dochodzi do odruchowego zginania kończyn dolnych w stawach – kolanowym i biodrowym. Objaw łonowy (dolny) stwierdza się, gdy ucisk na spojenie łonowe powoduje mimowolne zgięcie nóg we wspomnianych wcześniej stawach.

Zapalenie opon mózgowo rdzeniowych – diagnostyka

Proces diagnostyczny opiera się na szczegółowym wywiadzie, podczas którego lekarz pyta o występowanie typowych objawów, przebyte infekcje, kontakty z chorymi, szczepienia i podróże do regionów endemicznych. Ponadto zwraca uwagę na objawy oponowe. Następnie specjalista kieruje pacjenta na:

badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR),

badania laboratoryjne – morfologię, posiew krwi, CRP, prokalcytoninę,

badania obrazowe — tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.

W ten sposób można odróżnić zapalenie opon mózgowych od migreny, ropni, nowotworów mózgu, zespołu Guillaina-Barrégo, czy krwiaka podpajęczynówkowego.

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wymaga pilnej hospitalizacji. Zwykle stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum działania. Podaje się je natychmiast po pobraniu płynu mózgowo-rdzeniowego. Jeśli wiadomo, jaki patogen wywołał zakażenie, należy zmienić medykament zgodny z wynikami posiewu i antybiogramu. U noworodków i osób starszych dodaje się ampicylinę.

Zapalenie opon mózgowych u dzieci a u dorosłych

Schorzenie może wystąpić zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, ale różni się pod względem etiologii, przebiegu, objawów i konsekwencji. Noworodki i niemowlęta są szczególnie narażone na zakażenia bakteryjne, wywoływane przez Escherichia coli, Streptococcus agalactiae (czyli paciorkowce grupy B) i Listeria monocytogenes. U starszych dzieci, podobnie jak u dorosłych, częstą przyczyną są pneumokoki, meningokoki i wirusy (np. ospy wietrznej i półpaśca). Dorośli często zmagają się z zapaleniem opon mózgowych o podłożu grzybiczym.

Objawy u małych pacjentów są często niespecyficzne, obejmują płaczliwość, drażliwość, niepokój, brak apetytu, wypukłe lub napięte ciemiączko. Ponadto pojawia się gorączka, wymioty, napady drgawkowe, osłabienie lub zwiększone napięcie mięśniowe, czy hipotermia. Z kolei rzadko stwierdza się objawy oponowe. Dolegliwości rozwijają się gorączka, szczególnie u noworodków i niemowląt. Co ważne, istnieje wysokie ryzyko powikłań, takich jak utrata słuchu, trwałe uszkodzenie mózgu, opóźnienie rozwoju psychoruchowego. Wirusowe zapalenie opon mózgowych u starszych dzieci zazwyczaj ma łagodniejszy przebieg. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków dożylnie, oprócz tego należy zadbać o nawodnienie i monitorować ciśnienie wewnątrzczaszkowe.