Spastyczność – czym jest? Objawy i sposoby leczenia

Spastyczność mięśni – najczęstsze objawy

Mianem spastyczności określamy zaburzenie kontroli mięśni, przejawiające się ich sztywnością i nadmiernym napięciem. Co ważne, nie jest to odrębne schorzenie, lecz objaw uszkodzenia układu nerwowego. Najczęściej wskazuje na stwardnienie rozsiane, udar mózgu, czy porażenie mózgowe.

Porażenie spastyczne spowodowane jest uszkodzeniem układu nerwowego, a dokładnie struktur rdzenia kręgowego lub mózgu kontrolujących napięcie mięśni. Do najczęstszych dolegliwości zaliczamy:

zwiększone napięcie mięśniowe,

ograniczony zakres ruchu,

osłabienie siły mięśni,

nadmierne odruchy i mimowolne skurcze,

ból mięśni,

szybka męczliwość.

Na czym polega leczenie spastyczności?

Terapia służy zmniejszeniu napięcia mięśni, zwiększeniu zakresu ruchu i złagodzeniu bólu. Dodatkowo zapobiega pojawieniu się powikłań, takich jak przykurcze i deformacje. Leczenie często ma charakter długotrwały, nierzadko dożywotni. Współpraca lekarza z fizjoterapeutą odgrywa tutaj kluczową rolę. Specjaliści biorą pod uwagę wiek, stan zdrowia i nasilenie objawów.

Farmakoterapia obejmuje podawanie leków doustnych lub zastrzyków domięśniowych (w ciężkich przypadkach do płynu mózgowo-rdzeniowego). Dobór medykamentów zależy od nasilenia objawów, tolerancji pacjenta i ewentualnych chorób towarzyszących. Zazwyczaj stosuje się takie grupy leków jak:

Leki miorelaksujące działające ośrodkowo (np. benzodiazepiny, baklofen, tizanidyna) – podaje się je doustnie, stopniowo zwiększając dawki i obserwując efekt. Niekiedy powodują skutki uboczne – senność, zawroty głowy i osłabienie mięśni – dlatego terapię należy prowadzić pod kontrolą lekarza. Dobrze dobrane farmaceutyki poprawiają jakość życia pacjenta.

Leki rozluźniające mięśnie działające obwodowo (np. dantrolen) – zmniejszają uwalnianie jonów wapnia w mięśniach, dzięki czemu hamują skurcz. Najczęściej stosuje się je w cięższych przypadkach.

Toksyna botulinowa (botoks) – podaje się ją w formie zastrzyków do wybranych mięśni. Substancja blokuje przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. Efekt pojawia się po kilku dniach i utrzymuje przez 3-4 miesiące.

Pompa baklofenowa – wszczepia się ją do kanału kręgowego, w ten sposób działa ona bezpośrednio, omijając barierę krew-mózg. Przynosi silne rozluźnienie mięśni przy mniejszej dawce, a tym samym zmniejsza ryzyko skutków ubocznych. Lekarz ustawia szybkość infuzji w zależności od potrzeb pacjenta.

Farmakoterapię często łączy się z rehabilitacją, co pozwala uzyskać najlepsze rezultaty. W ramach fizjoterapii stosuje się następujące techniki i aktywności:

ćwiczenia rozciągające i wzmacniające,

pozycjonowanie,

krio- lub termoterapia,

elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa,

prądy TENS,

hydroterapia.

Jeśli farmakoterapia i rehabilitacja nie przynoszą spodziewanych efektów, można rozważyć operację. Takie rozwiązanie traktuje się jako ostateczność i dotyczy osób z ciężkimi porażeniami spastycznymi. Neurochirurgia służy zmniejszeniu patologicznych sygnałów wywołujących wzmożone napięcie mięśniowe. Niekiedy konieczne staje się wydłużenie ścięgien lub przecięcie przykurczonych mięśni, co zwiększa zakres ruchu w stawie.

Spastyka mięśni – możliwe powikłania

Nieleczona lub ciężka spastyczność prowadzi do przykurczów stawów, deformacji kostno-stawowych i bólu. Pacjent może odczuwać silne napięcie podczas odpoczynku, a próba poruszenia przykurczoną kończyną powoduje rozciąganie zwłókniałych tkanek, co powoduje ból. Z biegiem czasu pojawiają się trudności w pielęgnacji i codziennym funkcjonowaniu. Sztywność jednej strony utrudnia ubieranie się, samodzielne siadanie i korzystanie z toalety. W konsekwencji chory staje się zależny od opiekunów. Unieruchomienie prowadzi do wtórnych powikłań, takich jak odleżyny, zaburzenia funkcji pęcherza i jelit.

Spastyka mięśni krtani powoduje problemy z mówieniem i połykaniem. Warto również wspomnieć o aspekcie psychologicznym. Nietypowy chód naraża pacjenta na wstyd i stygmatyzację społeczną. Wczesne rozpoznanie spastyczności i wdrożenie odpowiedniego leczenia zmniejsza ryzyko nieodwracalnych powikłań.