Retrowirusy – czym są i w jakich sytuacjach mogą się uaktywnić?

sie 21, 2024 | Gastrologia

Każdego dnia tysiące ludzi zmaga się z chorobami wywoływanymi przez retrowirusy. Te niezwykłe patogeny wbudowują swoje geny w DNA gospodarza, zmieniając go na zawsze. Chociaż występują w przyrodzie od milionów lat, dopiero teraz zrozumieliśmy, w jakim stopniu wpływają na nasze zdrowie. To one odpowiadają za rozwój białaczki, czy AIDS. Sprawdź, jak się przed nimi chronić!

Retrowirusy – co warto wiedzieć?

Retrowirusy wykazują zdolność odwrotnej transkrypcji, czyli przepisania informacji genetycznej z RNA na DNA. Dzięki temu wbudowują swój genom w DNA komórki gospodarza, co prowadzi do trwałego zakażenia. Składają się z materiału genetycznego zamkniętego w otoczce lipidowej ze wbudowanymi białkami powierzchniowymi, otoczonej kapsydem, czyli błoną białkową.

Pasożyty zawierają jednoniciowy RNA. Wykazuje on dodatnią polarność, co oznacza, że genom odgrywa bezpośrednio rolę mRNA. Matrycowy (informacyjny) RNA pełni funkcję przepisu na białko w organizmie.

Najbardziej znanym retrowirusem jest HIV, który powoduje zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS). Inne przykłady obejmują HTLV (wirus ludzkiej błękitnej błony T), czy wirus mięczaka Rousa u kurcząt. Należy jednak zaznaczyć, że retrowirusy odgrywają też istotną rolę w badaniach nad terapią genową.

Cykl rozwojowy retrowirusów – etapy

Cykl życiowy retrowirusów obejmuje kilka etapów:

Adsorpcji i penetracji – wirusy RNA wiążą się z receptorami powierzchniowymi na komórkach docelowych, co pozwala na wszczepienie się w błonę komórkową i wniknięcie do cytoplazmy.
Odwrotnej transkrypcji – odgrywa kluczową rolę dla integracji wirusa z genomem gospodarza.
Integracja – DNA trafia do jądra komórkowego, gdzie integrazą (enzymem kodowanym przez retrowirusy i transpozony) zostaje wbudowany w genom gospodarza. Od tego momentu staje się trwałą częścią DNA komórki.
Ekspresja genów wirusowych – informacja genetyczna zostaje odkodowana, odczytana i przetłumaczona, co prowadzi do syntezy nowych cząsteczek RNA i białek wirusowych.
Składanie i uwalnianie – nowe wiriony migrują do cytoplazmy i są uwalniane na zewnątrz przez pączkowanie, umożliwiając zakażenie nowych komórek.

Jakie są objawy HTLV?

HTLV atakuje przede wszystkim limfocyty T, które chronią organizm przed szkodliwymi czynnikami. Można się nim zakazić jedną z trzech dróg:

w czasie karmienia piersią,
podczas współżycia bez zabezpieczenia,
poprzez skażone igły i produkty krwiopochodne.

Do typowych objawów HTLV zaliczamy gorączkę, spadek masy ciała, zmęczenie i powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony. Mogą im towarzyszyć nocne poty, wysypka, owrzodzenia, trudności w poruszaniu się, nietrzymanie moczu i stolca.

Mechanizmy zakażenia retrowirusem

Przed wprowadzeniem testów przesiewowych na HIV i HTLV zakażenia występowały podczas transfuzji. Wsród czynników ryzyka wymienia się także:

stosowanie wspólnych igieł i strzykawek,
kontakt z uszkodzonymi błonami śluzowymi (np. w placówkach medycznych podczas opatrywania zranienia),
karmienie piersią,
poród (może wówczas dojść do zakażenia zainfekowanymi wodami płodowym).

Do zakażenia dochodzi często wyniku kontaktów seksualnych. Patogeny są przenoszone z płynami ustrojowymi, takimi jak wydzielina pochwowa, nasienie, czy krew. Z tego samego powodu powinniśmy używać prezerwatyw. Zrezygnujmy też ze współżycia, gdy podejrzewamy u siebie lub partnera chorobę przenoszoną drogą płciową.

Retrowirusy – profilaktyka

Chociaż w wielu przypadkach nie opracowano skutecznej szczepionki na retrowirusy, prowadzonego są nad nimi intensywne badania. Ważną rolę odgrywa edukacja społeczeństwa na temat transmisji patogenów. Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia, stosujmy prezerwatywy. Ograniczmy również liczbę partnerów seksualnych.

Pamiętajmy też o używaniu sterylnych narzędzi medycznych. Personel powinien nosić odzież ochronną – rękawiczki, maski i okulary.

Należy także zminimalizować ryzyko zakażeń wertykalnych. Kluczową rolę odgrywają badania na obecność retrowirusów u przyszłych mam. Jeśli istnieje wysokie ryzyko transmisji wirusa, zaleca się cesarskie cięcie. Po porodzie karmienie piersią należy zastąpić mlekiem modyfikowanym.

Dzięki postępom medycyny możliwe jest skuteczne kontrolowanie zakażeń, chociaż eliminacja retrowirusów nadal pozostaje wyzwaniem.