Półpasiec – przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest półpasiec i skąd się bierze?

Półpasiec (łac. hermes zoster) to niezagrażające życiu, ale bardzo uciążliwe, ostre w przebiegu schorzenie zakaźne dotykające niemal wyłącznie osób dorosłych. Za jego powstawanie odpowiedzialny jest wirus VZV, czyli varicella zoster virus, ten sam, który wywołuje ospę wietrzną. Do pierwotnego zakażenia tym drobnoustrojem dochodzi w dzieciństwie, najczęściej między 5. a 9. rokiem życia, potem wirus przechodzi w stan uśpienia do czasu zaistnienia sprzyjających przebudzeniu okoliczności. Wtedy dochodzi do jego reaktywacji i pojawienia się objawów półpaśca. Skoro wiemy już, czym jest półpasiec i jak wygląda jego patogeneza, przyjrzymy się bliżej czynnikom podnoszącym ryzyko rozwoju tego schorzenia. Do najważniejszych należą choroby obniżające odporność komórkową: cukrzyca, nowotwory, AIDS oraz choroby autoimmunologiczne i neurologiczne. Osłabiają one naturalną zdolność organizmu do zwalczania groźnych drobnoustrojów, przez co staje się on bardziej podatny na reaktywację wirusa VZV. Szczególnie narażone na zakażenie półpaścem są również osoby po transplantacjach narządowych i przeszczepach komórek macierzystych. Poza tym poziom zachorowalności na to schorzenie jest bardzo wysoki także u seniorów – według oficjalnych danych statystycznych na schorzenie to zapada 300-500 na 100 tys. osób powyżej 50. roku życia.

Jak wyglądają objawy półpaśca?

Objawy półpaśca są bardzo charakterystyczne, dlatego do rozpoznania tego schorzenia wystarczy zwykle krótki wywiad i choćby pobieżny ogląd pacjenta. Jeśli na jego ciele wystąpiła wysypka w postaci skupisk czerwonych plam stopniowo przekształcających się w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym, podobne do tych, które zaobserwował u siebie w dzieciństwie, gdy chorował na ospę wietrzną, oznacza to, że najprawdopodobniej ponownie aktywował się w jego organizmie wirus VZV. Wysypce może towarzyszyć intensywna tkliwość w miejscu jej wystąpienia, a także uczucie swędzenia, gorączka oraz ból gardła i ból głowy. Symptomy te jednak nie pojawiają się od razu po reaktywacji utajonej infekcji. Wcześniej chory skarży się na inne, łagodniejsze dolegliwości takie jak miejscowe mrowienie albo drętwienie, podwyższoną temperaturę oraz ogólne zmęczenie. Taki obraz kliniczny jest na tyle niecharakterystyczny, że wiele osób bierze pierwsze objawy półpaśca za przeziębienie i po prostu je bagatelizuje, do lekarza zgłaszając się dopiero wtedy, gdy na skórze pojawiają się wykwity. W przeciwieństwie do ospy, która objawia się wysypką całego ciała, półpasiec manifestuje się w sposób bardziej ograniczony, zawężając obszar występowania zmian skórnych do jednej strony albo jednej partii ciała, najczęściej klatki piersiowej, brzucha albo ramion. Bardzo powszechny jest też półpasiec na plecach. Dużo rzadziej spotyka się wykwity związane z aktywnością wirusa VZV na twarzy czy uszach, na te jednak należy szczególnie uważać, ponieważ są one najbardziej niebezpieczne, w skrajnych przypadkach mogą prowadzić nawet do uszkodzenia wzroku lub słuchu. Pocieszający jest fakt, że niezależnie od tego, czy mamy o czynienia z półpaścem usznym, półpaścem ocznym, półpaścem na plecach czy inną odmianą tej choroby, objawy zawsze mijają samoistnie po upływie kilku tygodni. Mimo to warto pomyśleć o leczeniu, by zgładzić uciążliwe dolegliwości, przyspieszyć gojenie się skóry i zapobiec możliwym powikłaniom.

Na czym polega leczenie półpaśca?

Leczenie półpaśca polega przede wszystkim na zahamowaniu replikacji VZV za pomocą środków farmakologicznych przeznaczonych do zwalczania infekcji wirusowych, np. leków z acyklowirem. Jeśli pacjent skarży się na ból i gorączkę, terapię tę uzupełnienia się o leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Poza tym leczenie półpaśca obejmuje też oczywiście łagodzenie objawów skórnych – pomagają na nie między innymi odkażające aerozole z oktenidyną i maści z denotywirem. Po wypisaniu recepty lekarz dodatkowo przekazuje choremu ogólne zalecenia dotyczące pielęgnacji skóry, wskazując na konieczność noszenia luźnej, przewiewnej odzieży i zachęcając do stosowania zimnych kompresów na zmienione chorobowo miejsca. Objawy półpaśca u dorosłych leczy się więc podobnie jak objawy ospy wietrznej u dzieci, z tą różnicą, że dorośli mają do dyspozycji znacznie szerszy wachlarz dostępnych możliwości medycznych.

Jak uchronić się przed półpaścem?

Objawy półpaśca u dorosłych są często o wiele bardziej intensywne niż objawy ospy wietrznej u dzieci, częściej też prowadzą do powikłań, a co gorsza, przejście tej choroby nie chroni przed ponownym zakażeniem. Dlatego warto się zaszczepić przeciwko wirusowi VZV. Pozwoli to zminimalizować ryzyko ponownej jego aktywacji o 90%, a w pozostałych 10% złagodzi przebieg choroby. Szczepionka na ospę i półpaśca zalecana jest przede wszystkim osobom starszym i dla nich też jest refundowana. Przyjmuje się ją w dwóch dawkach z kilkumiesięcznym odstępem czasowym.