Odczulanie – na czym polega? Kiedy można je wykonywać?

Jak działa immunoterapia alergenowa?

Odczulanie ma na celu przestrojenie organizmu z reakcji obronnej na tolerancję danego alergenu. W efekcie spada zapotrzebowanie na sterydy lub leki antyhistaminowe, a jakość życia pacjenta zdecydowanie się poprawia.

Odczulanie na roztocza działa niczym szczepionka. Początkowo komórki układu odpornościowego (przeciwciała IgE, limfocyty) gwałtownie reagują nawet na niewielkie ilości alergenu – pojawia się wysypka, świszczący oddech, katar, czy kichanie. Immunoterapia sprawia, że organizm stopniowo się adaptuje.

Odczulanie na kurz nie jest dostępne dla każdego alergika, decyzję podejmuje alergolog. Można do niego zakwalifikować osoby z potwierdzoną alergią Ig zależną, którym objawy uprzykrzają życie.

Odczulanie podjęzykowe i podskórne – na czym polegają?

Immunoterapia podskórna polega na wstrzykiwaniu alergenu pod skórę, zazwyczaj w ramię. Zastrzyki robi się w określonych odstępach czasu, początkowo co 1-2 tygodnie. Stopniowo zwiększa się dawkę alergenu, aż stanie się “podtrzymująca”. Ta faza trwa 3-6 miesięcy, przy czym zależy ona od reakcji pacjenta i tempa zwiększania dawek. Następnie zastrzyki podaje się co 4-6 tygodni, przez 3-5 lat. Nie wolno pominąć żadnej dawki, w przeciwnym razie należy się liczyć z powrotem do niższej dawki. Po otrzymaniu zastrzyku pacjent powinien poczekać w poczekalni 30 minut, na wypadek pojawienia się spadku ciśnienia, duszności, czy pokrzywki. Metoda umożliwia podanie mieszaniny 2-3 alergenów na raz, a w przypadku jadu owadów – stanowi jedyne rozwiązanie.

Z kolei odczulanie podjęzykowe jest bardzo wygodna dla pacjentów. Często stosuje się je u małych dzieci, które boją się zastrzyków. W tym przypadku alergen podaje się w postaci tabletek lub kropli. Umieszcza się go pod językiem na kilka minut, po czym pacjent połyka lub wypluwa resztki, w zależności od preparatu.

Odczulanie – skutki uboczne

Odczulanie prowadzone według standardów jest na ogół dobrze tolerowane, a ciężkie działania niepożądane zdarzają się rzadko. Niemniej pewne skutki uboczne mogą wystąpić, przy immunoterapii podskórnej – reakcja w miejscu wstrzyknięcia (swędzenie, zaczerwienienie, obrzęk). Dolegliwości pojawiają się od razu lub kilka godzin po zastrzyku, najczęściej ustępują samoistnie. Specjaliści przypominają, że istnieje ryzyko wstrząsu anafilaktycznego, objawiającego się dusznością, spadkiem ciśnienia, nudnościami, utratą przytomności, czy pokrzywką.

Na początku immunoterapii podjęzykowej pacjenci często czują mrowienie, świąd. Nierzadko zgłaszają też lekki obrzęk ust, gardła, czy języka. To typowa reakcja, która powinna ustąpić po kilku dniach-tygodniach leczenia. Jeśli objawy są uciążliwe, można zażyć lek przeciwhistaminowy lub wypłukać usta wodą, przed zażyciem dawki. Rzadziej pojawiają się objawy ze strony przewodu pokarmowego – biegunka, nudności i ból brzucha. Najczęściej obserwuje się je na początku leczenia.

Odczulanie alergików – przeciwwskazania

Zazwyczaj nie rozpoczyna się odczulania u alergików poniżej 5 roku życia, chyba że szczególne okoliczności przemawiają za terapią. Małe dzieci często źle reagują na zastrzyki, ponadto nie są w stanie poinformować o skutkach ubocznych. Można je zakwalifikować tylko wtedy, gdy korzyści wyraźnie przewyższają ryzyko. Nie ma natomiast ustalonej górnej granicy wieku. Seniorzy mogą skorzystać z immunoterapii, pod warunkiem że stan zdrowia na to pozwala.

Wśród bezwzględnych przeciwwskazań wymienia się ciężką, niekontrolowaną astmę oskrzelową, nowotwór (zwłaszcza złośliwy), aktywną chorobę autoimmunologiczną, eozynofilowe zapalenie przełyku, wystąpienie reakcji anafilaktycznej. Z kolei do względnych przeciwwskazań zaliczamy astmę umiarkowaną (częściowo kontrolowaną), częste, nawracające infekcje, leczenie immunosupresyjne, schorzenia autoimmunologiczne w remisji, wrodzone lub nabyte niedobory odporności, ciążę, choroby układu krążenia, ciężkie zaburzenia psychiczne. Lista przeciwwskazań jest długa, ale w praktyce wielu alergików może bezpiecznie się odczulać. Wystarczy, że przed leczeniem wykonają niezbędne badania i wyrównają choroby towarzyszące.