Gruźlica – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Gruźlica i jej charakterystyka

Gruźlica, znana także pod nazwą tuberculosis (TB), zwykle atakuje płuca, ale może również dotyczyć innych części ciała, w tym nerek, węzłów chłonnych, kości i mózgu. Jest to choroba, która rozprzestrzenia się drogą kropelkową, co oznacza, że może być przenoszona z osoby na osobę przez powietrze. Pomimo dostępności szczepień i leków, gruźlica pozostaje jednym z głównych problemów zdrowotnych na świecie. Jest szczególnie niebezpieczna w rejonach o ograniczonym dostępie do opieki medycznej oraz wśród osób z osłabionym układem odpornościowym. Choć gruźlica jest znana ludzkości od tysięcy lat, nadal stanowi wyzwanie dla współczesnej medycyny.

Gruźlica płucna

Najczęściej występującą postacią choroby jest gruźlica płucna. Charakteryzuje się ona zajęciem tkanki płucnej przez prątki, co prowadzi do jej stopniowego niszczenia. Gruźlica płucna może mieć przebieg ostry lub przewlekły i w zaawansowanych stadiach prowadzić do trwałych uszkodzeń płuc. Choroba ta może też być źródłem zakażenia dla innych – prątki są wydalane wraz z powietrzem z dróg oddechowych chorego.

Przyczyna gruźlicy

Główną przyczyną gruźlicy jest zakażenie prątkiem Kocha (Mycobacterium tuberculosis), który przenosi się drogą kropelkową, najczęściej podczas kaszlu, kichania lub mówienia osoby chorej. Zakażenie nie zawsze prowadzi do rozwoju choroby – układ odpornościowy większości ludzi potrafi poradzić sobie z bakteriami i zatrzymać ich namnażanie. W niektórych przypadkach jednak, zwłaszcza u osób z osłabioną odpornością (np. z HIV, cukrzycą, po przeszczepach lub przy długotrwałym stresie), prątki mogą się aktywować i spowodować rozwój gruźlicy.

Jakie są objawy gruźlicy?

Objawy gruźlicy bywają różnorodne i zależą od formy oraz lokalizacji zakażenia. Do najczęstszych symptomów zalicza się przewlekły kaszel trwający dłużej niż trzy tygodnie (często z odkrztuszaniem plwociny, czasem z domieszką krwi), osłabienie, nocne poty, podwyższoną temperaturę ciała (szczególnie w godzinach wieczornych), spadek masy ciała oraz uczucie zmęczenia. W przypadkach gruźlicy pozapłucnej objawy mogą być bardziej niespecyficzne, co utrudnia postawienie diagnozy.

Objawy gruźlicy u dzieci

Objawy gruźlicy u dzieci mogą być trudniejsze do rozpoznania niż u dorosłych. U najmłodszych pacjentów często występują:

przedłużająca się gorączka,

brak apetytu,

apatia,

kaszel,

opóźnienie rozwoju fizycznego.

U dzieci częściej dochodzi też do rozwoju gruźlicy pozapłucnej, np. gruźliczego zapalenia węzłów chłonnych, opon mózgowo-rdzeniowych czy kości. Z tego względu szczególne znaczenie ma dokładna diagnostyka i szybkie włączenie leczenia.

Leczenie gruźlicy

Gruźlica jest chorobą uleczalną, jednak leczenie wymaga czasu i ścisłej dyscypliny. Standardowa terapia trwa co najmniej sześć miesięcy i opiera się na skojarzeniu kilku antybiotyków (m.in. izoniazydu, ryfampicyny, etambutolu i pirazynamidu). Regularne przyjmowanie leków jest bardzo istotne, aby zapobiec nawrotom i rozwinięciu się lekooporności. W przypadku gruźlicy lekoopornej leczenie jest dłuższe, bardziej skomplikowane i często mniej skuteczne.

Pacjenci leczeni są zwykle ambulatoryjnie, choć czasami – np. w przypadku wysokiej zakaźności lub gruźlicy opornej na leczenie – konieczna może być hospitalizacja. Dodatkowo zaleca się wsparcie dietetyczne i wzmacnianie ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W Polsce leczenie gruźlicy jest bezpłatne i refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Gruźlica to wciąż aktualny problem zdrowotny, który wymaga czujności ze strony pacjentów i lekarzy. Choć choroba może przebiegać skrycie, jej skutki bywają poważne. Wczesna diagnoza, odpowiednia terapia i przestrzeganie zaleceń lekarskich dają szansę na pełne wyleczenie. Szczególną uwagę należy zwrócić na objawy gruźlicy u dzieci, u których choroba może mieć nietypowy przebieg.