Miażdżyca – przyczyny, objawy i leczenie

sie 11, 2024 | Gastrologia

Miażdżyca to przewlekła choroba naczyń krwionośnych, która rozwija się na skutek odkładania się blaszek miażdżycowych w ścianach tętnic. Proces ten prowadzi do zwężenia naczyń, co może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Jak leczyć miażdżycę i jak jej zapobiegać? Jakie są objawy i przyczyny tego schorzenia?

Miażdżyca – czym jest?

Miażdżyca, nazywana również arteriosklerozą, to przewlekłe schorzenie układu krążenia, polegające na stopniowym odkładaniu się złogów tłuszczowych, wapnia i innych substancji na wewnętrznych ścianach naczyń krwionośnych. Te złogi, zwane blaszkami miażdżycowymi, prowadzą do zwężenia i usztywnienia tętnic, utrudniając prawidłowy przepływ krwi. W zaawansowanych przypadkach może dochodzić do całkowitego zamknięcia światła naczynia, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Miażdżyca jest jedną z głównych przyczyn zawałów serca, udarów mózgu oraz innych poważnych chorób układu sercowo-naczyniowego.

Miażdżyca – diagnostyka

Podstawową metodą diagnostyki miażdżycy jest wywiad lekarski oraz badanie fizykalne pacjenta. Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, pytając o objawy, historię chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie oraz styl życia pacjenta. Następnie wykonuje badanie fizykalne, sprawdzając m.in. tętno na kończynach oraz obecność szmerów naczyniowych.

Dodatkowymi badaniami są testy laboratoryjne, takie jak analiza poziomu cholesterolu, trójglicerydów oraz glukozy we krwi. Badania te pomagają ocenić ryzyko rozwoju miażdżycy i monitorować już istniejące schorzenia.

Zaawansowane metody diagnostyczne obejmują obrazowanie naczyń krwionośnych, takie jak USG Dopplera, które ocenia przepływ krwi oraz ewentualne zwężenia w tętnicach. Angiografia, choć inwazyjna, daje szczegółowy obraz naczyń i jest stosowana, gdy inne metody nie dostarczają wystarczających informacji.

Przyczyny miażdżycy

Przyczyny miażdżycy są złożone i wynikają zarówno z czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Do najczęstszych należą:

wysoki poziom cholesterolu LDL („zły” cholesterol),
nadciśnienie tętnicze,
palenie tytoniu,
otyłość i brak aktywności fizycznej,
cukrzyca i insulinooporność,
przewlekły stres i niewłaściwa dieta (bogata w tłuszcze nasycone i cukry proste),
predyspozycje genetyczne.

Z wiekiem ryzyko rozwoju miażdżycy znacząco wzrasta, szczególnie u osób prowadzących niezdrowy tryb życia. Przyczyny miażdżycy mogą rozwijać się latami, często nie dając przez długi czas wyraźnych objawów, co czyni chorobę szczególnie niebezpieczną.

Pierwsze objawy miażdżycy

Pierwsze objawy miażdżycy są zwykle niespecyficzne i zależą od lokalizacji zwężeń w naczyniach krwionośnych. Mogą obejmować:

uczucie zmęczenia i osłabienia,
bóle kończyn dolnych podczas chodzenia (tzw. chromanie przestankowe),
duszność przy wysiłku,
zawroty głowy,
zaburzenia widzenia,
ból w klatce piersiowej (szczególnie przy miażdżycy naczyń wieńcowych).

Warto pamiętać, że zmiany miażdżycowe rozwijają się powoli i mogą przez długi czas nie powodować żadnych symptomów. Dopiero znaczne zwężenie tętnicy prowadzi do objawów klinicznych.

Miażdżyca tętnic i jej postacie

Miażdżyca może przybierać różne formy, w zależności od lokalizacji zmian w naczyniach. Do najważniejszych postaci miażdżycy zaliczyć można:

miażdżycę tętnic wieńcowych – dotyczy naczyń zaopatrujących mięsień sercowy w krew. Jest to jedna z najczęściej występujących i jednocześnie najgroźniejszych form miażdżycy. Zmniejszony przepływ krwi przez zwężone tętnice wieńcowe prowadzi do niedotlenienia serca, objawiającego się bólem w klatce piersiowej, dusznością, a w skrajnych przypadkach – zawałem mięśnia sercowego. Charakterystyczne objawy to tzw. dławica piersiowa, która pojawia się podczas wysiłku lub stresu i ustępuje w spoczynku;
miażdżycę mózgu – to schorzenie polegające na zwężeniu tętnic doprowadzających krew do mózgu, zwłaszcza tętnic szyjnych i kręgowych. Zmniejszenie przepływu krwi w tych naczyniach prowadzi do niedotlenienia tkanki mózgowej, co skutkuje zaburzeniami neurologicznymi. Objawy mogą obejmować zawroty głowy, problemy z mową, zaburzenia widzenia, a nawet utratę przytomności. W skrajnych przypadkach dochodzi do udaru niedokrwiennego mózgu. Miażdżyca mózgu często rozwija się bezobjawowo, dlatego tak ważne są profilaktyczne badania, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka;
miażdżycę aorty sercowej – dotyczy największego naczynia w organizmie – aorty – szczególnie w jej odcinku wstępującym i łuku aorty, który bezpośrednio wychodzi z serca. Blaszki miażdżycowe w tym obszarze mogą być szczególnie niebezpieczne, ponieważ mogą ulec oderwaniu i doprowadzić do zatorowości w różnych częściach ciała – w mózgu, nerkach, kończynach dolnych czy samym sercu. Miażdżyca aorty sercowej może też prowadzić do powstania tętniaka, czyli niebezpiecznego poszerzenia naczynia, które grozi pęknięciem i krwotokiem wewnętrznym.

Zwapnienie żył i jego znaczenie

Choć miażdżyca najczęściej dotyczy tętnic, nie można zapominać o zjawisku zwapnienia żył, które choć rzadsze, również może mieć poważne konsekwencje. Zwapnienie żył polega na odkładaniu się wapnia w ścianach naczyń żylnych, co prowadzi do ich stwardnienia i utraty elastyczności. Utrudnia to odpływ krwi z tkanek, zwiększa ryzyko zakrzepicy i przewlekłej niewydolności żylnej. Zwapnienie żył może być także objawem współistniejących zmian miażdżycowych i wiąże się często z zaawansowanymi chorobami metabolicznymi, takimi jak cukrzyca czy przewlekła choroba nerek.

Jak leczyć miażdżycę?

Leczenie miażdżycy jest procesem wieloetapowym, który wymaga zarówno zmiany stylu życia, jak i interwencji medycznych. Kluczowym elementem w walce z miażdżycą jest zdrowa dieta, bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz tłuszcze nienasycone, a uboga w tłuszcze nasycone i cholesterol. Regularna aktywność fizyczna, taka jak spacery, jazda na rowerze czy pływanie, pomaga poprawić krążenie krwi i wspiera zdrowie serca.

Rzucenie palenia jest niezwykle ważne, ponieważ dym tytoniowy przyspiesza rozwój miażdżycy. Również regularne monitorowanie i kontrolowanie ciśnienia krwi, poziomu cholesterolu i poziomu cukru we krwi są bardzo ważne w zarządzaniu chorobą.

W niektórych przypadkach lekarz może zalecić farmakoterapię, aby obniżyć poziom cholesterolu (np. statyny) lub ciśnienie krwi. W poważniejszych przypadkach, gdy zmiany stylu życia i leki są niewystarczające, konieczne mogą być zabiegi chirurgiczne, takie jak angioplastyka czy bypassy, mające na celu udrożnienie zablokowanych tętnic.

Jak usunąć blaszki miażdżycowe?

Wielu pacjentów zastanawia się, jak usunąć blaszki miażdżycowe, które już powstały. Choć nie da się ich całkowicie „rozpuścić” w sposób naturalny, odpowiednie leczenie może zahamować ich rozwój, a nawet częściowo zredukować rozmiar. Najistotniejsze jest obniżenie poziomu cholesterolu LDL, stosowanie statyn oraz systematyczna zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia.

Nowoczesne terapie, w tym leki obniżające stany zapalne naczyń oraz nowe generacje statyn i inhibitorów PCSK9, dają coraz większe możliwości spowalniania i kontrolowania zmian miażdżycowych.

Miażdżyca – profilaktyka

Podstawowe działania profilaktyczne w przypadku miażdżycy obejmują zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną oraz kontrolę masy ciała. Dieta powinna być bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe tłuszcze nienasycone (np. oliwa z oliwek, orzechy) oraz chude białko, takie jak drób czy ryby. Unikanie tłuszczów trans, soli i cukru jest również zalecane.

Aktywność fizyczna powinna być regularna i dostosowana do indywidualnych możliwości – zaleca się co najmniej 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo, jak na przykład szybki marsz czy jazda na rowerze. Ponadto, kontrolowanie czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom cholesterolu czy cukrzyca, poprzez regularne badania lekarskie i stosowanie zaleconych terapii, bardzo ważną rolę w zapobieganiu miażdżycy.

Rzucenie palenia tytoniu i ograniczenie spożywania alkoholu to kolejne ważne elementy profilaktyki. Zarówno palenie, jak i nadmierne spożycie alkoholu przyczyniają się do rozwoju chorób układu krążenia.

Wdrożenie tych zasad w codzienne życie może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia miażdżycy i jej powikłań, przyczyniając się tym samym do poprawy ogólnego stanu zdrowia i jakości życia.

Miażdżyca to poważna choroba przewlekła, której skutki mogą być dramatyczne, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona. Pierwsze objawy miażdżycy są często bagatelizowane, dlatego warto regularnie monitorować stan zdrowia i kontrolować czynniki ryzyka. Wczesna diagnostyka, świadome wybory i stała opieka specjalistyczna pozwalają jednak skutecznie opanować zmiany miażdżycowe i znacząco poprawić jakość oraz długość życia.