Duszący kaszel w nocy – jak sobie z nim radzić?
Kaszel to jeden z mechanizmów obronnych naszego organizmu. Ten fizjologiczny i bezwarunkowy odruch umożliwia oczyszczenie dróg oddechowych z wydzieliny, zanieczyszczeń lub ciał obcych. Kaszel często bywa objawem chorób, w wielu przypadkach dotyczących układu oddechowego. Do szczególnie uciążliwych dolegliwości należy kaszel nasilający w nocy. Niekiedy może być to niepokojący objaw, którego nie powinniśmy lekceważyć. Sprawdź, dlaczego kaszel nasila się wieczorem i nocą oraz jak pokonać tę dolegliwość.
Jakie są rodzaje kaszlu?
Biorąc pod uwagę czas trwania, lekarze dzielą kaszel na ostry, podostry oraz przewlekły. Kaszel ostry ustępuje po trzech tygodniach. Jest on najczęściej objawem zakażenia wirusowego górnych dróg oddechowych (krtani, gardła, tchawicy czy oskrzeli), a rzadziej – zakażenia bakteryjnego lub alergii. Pojawia się również w astmie, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP), zapaleniu płuc oraz zatorowości płucnej. Czasami nie ma związku z chorobą, np. gdy wywołuje go dostanie się do dróg oddechowych ciała obcego.
Kaszel podostry trwa od trzech do ośmiu tygodni. Cierpimy na niego po przebytym zakażeniu wirusowym dróg oddechowych, gdy uszkodzony nabłonek dróg oddechowych odbudowuje się (co trwa zwykle kilka tygodni). Kaszel przewlekły utrzymuje się ponad osiem tygodni. Jego najczęstszą przyczyną jest spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Rozwija się wskutek przewlekłego kataru, alergii, zapalenia zatok przynosowych oraz innych chorób, niekiedy bardzo poważnych, jak np. nowotwór płuc.
W innej klasyfikacji specjaliści dzielą kaszel na suchy (bez odkrztuszania wydzieliny) oraz mokry (wilgotny, z odkrztuszaniem wydzieliny). Suchy kaszel (w nocy i za dnia) sugeruje zakażenie wirusowe, astmę, chorobę śródmiąższową płuc, a czasami – niewydolność serca. Mokry kaszel najczęściej jest spowodowany chorobami oskrzeli (np. ich zapaleniem) czy POChP. Może również pojawiać się w przypadku astmy.
Typy wydzieliny w kaszlu mokrym
Plwocina, czyli wydzielina odkrztuszana podczas nocnego kaszlu może mieć różne zabarwienie oraz konsystencję. Opis jej charakterystycznych cech jest pomocny podczas badania lekarskiego i pozwala na postawienie diagnozy, dlaczego kaszel nasila się w nocy. Specjaliści wyróżniają następujące rodzaje wydzieliny:
- wydzielina ropna, o barwie żółtej lub zielonej oraz o nieprzyjemnym zapachu: może świadczyć o bakteryjnym zakażeniu oskrzeli, płuc bądź zatok przynosowych. Duża ilość odkrztuszanej ropnej wydzieliny, która pojawia się nagle, sugeruje pęknięcie ropnia płuca do oskrzela;
- biała, śluzowata, gęsta i lepka wydzielina, którą odkrztuszamy zwykle po nocy: jest częstym objawem przewlekłego zapalenia oskrzeli lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
Lepka, przeźroczysta i bezbarwna plwocina pojawia się również u osób chorych na astmę; - wydzielina z krwią: występuje przy wielu chorobach, zarówno układu oddechowego (rozstrzenie oskrzeli, gruźlica), jak i układu krążenia (przewlekła niewydolność lewej komory serca i zastoinowe przekrwienie w narządzie oddechowym). Utrzymujące się krwioplucie wymaga wizyty lekarskiej w celu zdiagnozowania przyczyny. Tego objawu nie wolno lekceważyć, bo czasami jest oznaką poważnych chorób. Należą do nich nowotwory i tętniaki dróg oddechowych czy też tzw. skaza krwotoczna (zaburzenia krzepnięcia krwi);
- wydzielina, w której występują grudki: może być objawem mukowiscydozy albo grzybicy płuc. Niekiedy w plwocinie mogą się też pojawiać cząstki pokarmu. Powodem są nieprawidłowe połączenia między przełykiem i tchawicą lub zaburzenia połykania.
Przyczyny kaszlu wieczorem oraz w nocy
Nocny kaszel może mieć bardzo wiele przyczyn. Należy pamiętać, że kaszel, któremu nie towarzyszą inne niepokojące objawy, nie zawsze jest oznaką choroby. W takich przypadkach powinniśmy zadbać o odpowiednie przygotowanie pomieszczenia, w którym śpimy. Kaszel może być bowiem wynikiem wysuszenia śluzówek na skutek zbyt suchego powietrza – zwłaszcza zimą, gdy w mieszkaniu włączone są kaloryfery, a chłód na zewnątrz nie sprzyja częstemu wietrzeniu.
Innym powodem suchego powietrza może być klimatyzacja. Dodatkowo bywa ona również źródłem drobnoustrojów – bakterii, roztoczy oraz grzybów, które mogą podrażniać drogi oddechowe. Z tego powodu nie powinniśmy uruchamiać klimatyzacji nocą. Zamiast tego zadbajmy o wywietrzenie pomieszczenia przed snem, jak również o jego prawidłowe nawilżenie. Możemy do tego wykorzystać nawilżacze lub skorzystać z domowych sposobów, jak np. rozłożenie na kaloryferze mokrej szmatki.
Jakim chorobom towarzyszy nocny kaszel?
Duszący kaszel w nocy, pojawiający się po tym, gdy przyjmiemy już w łóżku pozycję leżącą, bardzo często jest spowodowany odkrztuszaniem wydzieliny zbierającej się w oskrzelach. Powodem tego stanu rzeczy bywa ostre zapalenie oskrzeli, najczęściej wywołane przez wirusy.
Inną przyczyną nocnego kaszlu może być zapalenie krtani lub tchawicy, również o podłożu wirusowym. W takim przypadku, oprócz kaszlu, pojawiają się inne objawy towarzyszące: ból i drapanie w gardle, gorączka lub stan podgorączkowy, ogólne osłabienie organizmu i złe samopoczucie.
Nocne ataki duszącego kaszlu świadczą również niekiedy o astmie oskrzelowej. To przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. Można ją kontrolować tak, by przebiegała niemal bezobjawowo i nie utrudniała choremu codziennego życia. Rozwijająca się astma oskrzelowa u dzieci często rozpoczyna się od napadów nocnego, świszczącego i męczącego suchego kaszlu.
Mokry, duszący kaszel w nocy stanowi również jeden z objawów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. POChP cechuje się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Ta groźna choroba należy do głównych przyczyn zgonów na świecie. W większości przypadków schorzenie ma związek z długotrwałym wdychaniem szkodliwych substancji, zawartych w dymie papierosowym.
Zapalenie zatok jest kolejną chorobą, na którą może wskazywać kaszel nocą. Najczęściej wywołują je wirusy lub bakterie. Na skutek spływania wydzieliny z zatok, czemu sprzyja pozycja leżąca, pojawia się dokuczliwy, suchy kaszel, któremu może towarzyszyć gorączka i katar.
Charakterystyczne napady szczekającego kaszlu, głównie nocą, to objaw zapalenia krtani, które również ma podłoże wirusowe lub – rzadziej – bakteryjne. Towarzyszą mu inne objawy: chrypka, utrata głosu czy gorączka. Gdy dojdzie do zapalenia bakteryjnego, przy odkrztuszaniu może pojawić się ropna wydzielina.
Zdarza się również, że kaszel nocą oznacza refluks, czyli schorzenie układu pokarmowego, spowodowane zarzucaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku.
Uporczywy kaszel w nocy może być także oznaką krztuśca. Krztusiec to choroba zakaźna, objawiająca się m.in. napadami kaszlu – zarówno w nocy, jak i rano. Kaszel bywa intensywny, aż do utraty tchu lub wymiotów. Dzieli go łapanie głębokich wdechów, przypominające odgłos piejącego koguta.
Rzadką przyczyną duszącego kaszlu nocą jest niewydolność krążenia, która powstaje na skutek wadliwego funkcjonowania lewej komory serca. W takim przypadku możemy zaobserwować również duszność, nadmierną potliwość oraz szybkie męczenie się.
Żadnego z tych objawów nie powinniśmy lekceważyć, zwłaszcza jeżeli trwającemu przez trzy tygodnie kaszlowi, nie towarzyszą inne objawy infekcji dróg oddechowych. Przewlekły nocny kaszel, który nie ma jasnej przyczyny, należy zgłosić lekarzowi.
Jak wygląda diagnoza nocnego kaszlu?
Oprócz wywiadu zebranego przez lekarza podczas wizyty, do zdiagnozowania powodów nocnego kaszlu niekiedy konieczne jest prześwietlenie klatki piersiowej w badaniu rentgenowskim. W przypadku niejednoznaczności wyników zdjęcia, niekiedy dodatkowo wykonywana bywa tomografia komputerowa płuc. Czasami lekarz może również zlecić badania laboratoryjne: morfologię krwi lub gazometrię. Kolejnym krokiem może być przeprowadzenie spirometrii. Pozwoli ona wykryć ewentualną astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.
Jak leczy się nocny kaszel? Duszący kaszel w nocy
Leki hamujące kaszel w nocy – jak np. dekstrometorfan, kodeinę, butamirat czy lewodropropizynę w postaci syropu lub tabletek – zaleca się w wyjątkowo dokuczliwych przypadkach suchego kaszlu. Nie stosuje się ich natomiast w kaszlu mokrym, który powoduje oczyszczanie organizmu z zalegającej wydzieliny, a więc nie należy mu przeciwdziałać. Czasami lekarz może zalecić przyjmowanie leków wykrztuśnych, które wspomagają odkrztuszanie. Są one dostępne m.in. w postaci tabletek czy syropów.
Domowe sposoby na kaszel w nocy
Aby złagodzić nocne napady kaszlu, oprócz zaleconych przez lekarza preparatów, można wspomagać się domowymi sposobami. Należą do nich:
- odpowiednie nawilżenie powietrza: pozwala zmniejszyć dokuczliwość nocnych ataków kaszlu. Możemy w tym celu stosować nawilżacze powietrza albo rozwiesić mokre ręczniki na kaloryferach. Warto również przewietrzyć pokój przed snem. Temperatura w naszej sypialni nie powinna przekraczać 20 st. Celsjusza;
- inhalacje solą fizjologiczną: są popularnym i przynoszącym ulgę rozwiązaniem stosowanym przy występowaniu nocnego kaszlu. Pozwalają nawilżyć gardło, a także rozrzedzić wydzielinę, dzięki czemu łatwiej ją wykrztusić. Podobny efekt przynosi także picie dużej ilości płynów;
- miód: zjedzenie miodu na około godzinę przed snem może łagodzić nocny kaszel. Miód działa nawilżająco i ma właściwości przeciwbakteryjne.
Kaszel u dziecka w nocy – na co powinniśmy zwrócić uwagę?
Kaszel występujący w nocy u noworodków zawsze wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej. Jego przyczyną może być bowiem obecność ciała obcego w drogach oddechowych. U starszych dzieci do niepokojących objawów należy zaliczyć przewlekły kaszel, połączony z odkrztuszaniem lub atakami duszności, pojawienie się pienistej, różowo zabarwionej wydzieliny bądź krwi. W takich przypadkach również powinniśmy umówić dziecko na wizytę u lekarza.
U małych dzieci o konieczności podania leków na suchy kaszel (w nocy i za dnia) decyduje lekarz. Dostępne w aptece bez recepty roślinne syropy na kaszel (np. na bazie prawoślazu lub porostu islandzkiego) można stosować u dzieci powyżej drugiego roku życia.
U starszych dzieci cierpiących na nocne napady kaszlu możemy wykorzystywać podobne domowe sposoby, co u dorosłych. Szczególnie warto zadbać o oczyszczenie nosa z wydzieliny przed pójściem dziecka spać. Ograniczymy w ten sposób jej spływanie po tylnej ścianie gardła. Dzieciom, które nie ukończyły roku życia nie powinno się podawać miodu ze względu na ryzyko botulizmu dziecięcego – rzadkiego, ale bardzo poważnego zatrucia pokarmowego.
Masz problemy zdrowotne? Zgłoś się po skierowanie na badania:
- Konsultacja odpłatna z Internistą TUTAJ
- Strona Ministerstwa Zdrowia: Dla Zdrowia Polaków
